Wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków to kluczowy krok w celu ochrony dziedzictwa kulturowego. Wpisanie obiektu do rejestru zapewnia mu ochronę prawną oraz możliwość uzyskania środków na jego renowację. Procedura ta jest regulowana przez ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568). Poniższy poradnik wyjaśnia, jakie kroki należy podjąć, aby skutecznie przeprowadzić ten proces.
Wojewódzki rejestr zabytków jest prowadzony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, który dba o zachowanie dziedzictwa kulturowego w danym regionie. Rejestr ten składa się z odrębnych ksiąg, w których katalogowane są zabytki nieruchome, ruchome oraz archeologiczne. Znajdują się w nim szczegółowe informacje, w tym dane osobowe obejmujące imię, nazwisko i adres zamieszkania lub nazwę i adres siedziby właściciela, posiadacza zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy.
Kto może złożyć wniosek o wpis do rejestru?
Zgodnie z art 9 ustawy wpis do rejestru zabytków nieruchomych dokonywany jest na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Procedura ta może zostać wszczęta zarówno z urzędu, czyli przez wojewódzkiego konserwatora, jak i na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się dany obiekt.
Jeśli chcesz zgłosić obiekt do wojewódzkiego rejestru zabytków, powinieneś złożyć wniosek do wojewódzkiego konserwatora zabytków w wojewódzkim urzędzie ochrony zabytków (WUOZ) właściwym dla miejsca, w którym znajduje się obiekt. Szczegółowe dane kontaktowe urzędu znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne, które nie są właścicielami lub posiadaczami obiektu, mogą żądać od wojewódzkiego konserwatora zabytków dokonania wpisu w trybie art. 31 K.P.A. W tej sytuacji organ konserwatorski może postanowić o wszczęciu postępowania z urzędu. Petycję lub wniosek można złożyć także do władz jednostki samorządu terytorialnego, jeśli jest właścicielem lub posiadaczem obiektu. W tym przypadku mogą one zadecydować na podstawie takiego wniosku lub petycji o zawnioskowaniu do wojewódzkiego konserwatora zabytków o dokonanie wpisu.
Jakie dokumenty są wymagane?
Ustawa nie określa jednolitego wzoru wniosku. Każdy wojewódzki urząd ochrony zabytków udostępnia na swojej stronie internetowej gotowy formularz, z którego należy skorzystać. Co do zasady, jak każde inne pismo kierowane do organów administracji publicznej, wniosek powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy: imię, nazwisko/nazwa jednostki organizacyjnej, adres wnioskodawcy oraz dane kontaktowe, takie jak numer telefonu i e-mail.
Ponadto organ może wymagać, aby we wniosku zawarto:
- dokładny opis obiektu, w tym wskazanie miejscowości usytuowania, ulicę i nr budynku, działkę lub obręb;
- uzasadnienie wpisu – wykazanie wartości historycznej, kulturowej, artystycznej itp.;
- numer księgi wieczystej nieruchomości objętej wnioskiem, informację o jej braku lub inny dokument potwierdzający tytuł prawny (dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do korzystania z zabytku, uprawniającego do występowania z wnioskiem, gdy jest inny niż księga wieczysta, np. numer KRS, umowa najmu/dzierżawy, dokument powołania na stanowisko/akt mianowania itp);
- mapę ewidencyjną z zaznaczoną lokalizacją obiektu lub aktualny wypis z rejestru gruntów;
- dokumenty historyczne, opracowania konserwatorskie, archiwalne projekty budowlane, fotografie itp.;
- statut organizacji oraz nr KRS (wymagany w przypadku złożenia wniosku przez organizację społeczną).
Postępowanie o wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków
Wojewódzki konserwator zabytków ocenia, czy obiekt kwalifikuje się do wpisu do rejestru zabytków, bez konieczności zasięgania opinii biegłych. Kluczowym dowodem pozwalającym na podjęcie decyzji jest protokół z oględzin, sporządzany zgodnie z przepisami art. 10, 68, 79 i 81 K.P.A., który musi zawierać szczegółowy opis czynności i ustaleń. Strona postępowania ma prawo uczestniczyć w oględzinach, zadawać pytania oraz składać wyjaśnienia. Po zakończeniu postępowania strony są informowane o możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym. Jeśli obiekt spełnia definicję zabytku, konserwator zobowiązany jest do jego wpisu do rejestru.
Informacja o wpisie danego zabytku nieruchomego do rejestru ogłaszana jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wpis do rejestru zabytków ujawnia się również w księdze wieczystej nieruchomości na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, oraz w ewidencji gruntów.
Po wpisie do rejestru:
- obiekt podlega ochronie prawnej,
- wszelkie prace konserwatorskie wymagają pozwolenia,
- można ubiegać się o dotacje na prace renowacyjne,
- właściciel może uzyskać ulgi podatkowe.
